सर्व विद्यार्थी पहिल्या बेंचवर – धोत्रा जिल्हा परिषद शाळेतील ‘हा’ अनोखा उपक्रम!

School Edutech जुलै २०, २०२५ 0

सिल्लोड तालुक्यातील धोत्रा जिल्हा परिषद शाळेने (Dhotra ZP School) एक वेगळा आणि नावीन्यपूर्ण शैक्षणिक प्रयोग राबवला आहे जो आज महाराष्ट्रभर चर्चेचा विषय बनला आहे. या उपक्रमाचे वैशिष्ट्य म्हणजे – “प्रत्येक विद्यार्थी आता पहिल्या बेंचवर!”

सर्व विद्यार्थी पहिल्या बेंचवर – धोत्रा जिल्हा परिषद शाळेतील ‘हा’ अनोखा उपक्रम!

✍️ School Edutech Team

“Now every student is a front-bencher – no backbenchers, no discrimination, only equal opportunity to learn and grow!”

हा उपक्रम शाळेतील विद्यार्थ्यांच्या शिक्षणात आणि त्यांच्या आत्मविश्वासात मोठा बदल घडवणारा ठरत आहे. चला, पाहूया या क्रांतिकारी संकल्पनेचा प्रवास आणि त्याचे परिणाम.

🧠 उपक्रमाची प्रेरणा: 'स्थानार्थी श्रीकुट्टन' चित्रपटातून स्फूर्ती

शाळेतील शिक्षक सरला कामे (Sarala Kame) यांनी काही दिवसांपूर्वी एक मल्याळम चित्रपट पाहिला – “स्थानार्थी श्रीकुट्टन (Sthanarthi Sreekuttan)”. या चित्रपटात एक वेगळी शिक्षण पद्धती दाखवण्यात आली होती जिथे मुलांना अर्धगोलाकार रचनेत बसवले जाते, जेणेकरून सर्व विद्यार्थी शिक्षकांच्या नजरेसमोर असतात.

“चित्रपट पाहिल्यानंतर ही कल्पना खूपच उपयोगी वाटली. मग मी ती आमच्या शाळेत राबवायचा प्रस्ताव मांडला आणि मुख्याध्यापक व शिक्षकांनी तिला अनुमती दिली,” असं सरला कुमावत यांनी सांगितलं.

या नवकल्पनेमुळे मागील रांगेत बसणाऱ्या विद्यार्थ्यांचा एकटेपणा दूर झाला आहे. प्रत्येक मुलगा आणि मुलगी आता वर्गात सामील झाल्यासारखा वाटतो आहे.

📐 Seating Arrangement: Learning in a Semi-Circular Setup

This new seating arrangement is not only visually appealing but pedagogically powerful. The benches are fixed along three walls of the classroom, while the fourth wall is reserved for the blackboard.

📌 Advantages of the new setup:

All students are seated in front – giving equal attention to all.
Easy eye contact between students and teacher.
Teachers can now monitor students' movements and responses more effectively.
Encourages open communication and boosts confidence.
No more “bright” vs “weak” labels – every student gets the same exposure.

शाळेतील सर्व वर्गांमध्ये हा बदल अंमलात आणण्यात आला असून, विद्यार्थ्यांच्या प्रगतीवर त्याचा सकारात्मक परिणाम दिसून आला आहे.

👨‍🏫 शिक्षकांना मिळतोय नवा अनुभव

गणितासारखे विषय शिकवताना आधी वर्गात गर्दी वाटायची. मात्र, आता बेंच भिंतीलगत लावल्यामुळे वर्गामध्ये अधिक मोकळं वातावरण निर्माण झालं आहे. मध्यभागी शिक्षक सहजपणे फिरून विद्यार्थ्यांना प्रात्यक्षिक दाखवू शकतात.

या पद्धतीमुळे प्रत्येक विद्यार्थ्याशी संवाद करणं, प्रश्न विचारणं, उत्तर घेणं आणि त्यांचा सहभाग वाढवणं सहज शक्य झालं आहे. सरावासाठी लागणारी साधनंही आता अधिक प्रभावीपणे वापरता येत आहेत.

मुख्याध्यापक देवीसिंग जाधव म्हणाले, “आधी प्रायोगिक तत्त्वावर एका वर्गात हा उपक्रम सुरू केला होता. पण विद्यार्थ्यांचा प्रतिसाद पाहून आता संपूर्ण शाळेत तो लागू करण्यात आला आहे.”

💬 Students’ Response: "आता आम्हीही पहिल्या बेंचवर!"

विद्यार्थ्यांच्या चेहऱ्यावरचा आनंद हा या उपक्रमाचा खरा मापदंड आहे. पूर्वी मागच्या बाकावर बसणाऱ्यांना शिक्षकांशी थेट संवाद साधता यायचा नाही, त्यामुळे त्यांच्या आत्मविश्वासावर परिणाम व्हायचा. पण आता तेच विद्यार्थी खुलेपणाने शिकत आहेत, विचारत आहेत, उत्तर देत आहेत.

“आम्हालाही संधी मिळते, आम्हीही पुढे आहोत,” असं विद्यार्थ्यांनी उत्स्फूर्तपणे सांगितलं. प्रत्येक विद्यार्थ्याला आपले विचार मांडण्याची आणि प्रतिसाद देण्याची संधी मिळते, ज्यामुळे स्पर्धात्मक नव्हे, सहकारात्मक शिक्षण घडतं आहे.

🎯 Inclusive Education: Everyone’s a Part of Learning

The fundamental idea behind this initiative is inclusion – removing the invisible wall between “smart” and “weak” students. When everyone sits in the front, no one feels left out. This helps remove the social and academic divide in classrooms.

🌟 Positive outcomes observed:

Students are more confident and engaged.
Teachers can personalize interaction based on observation.
Learning is more practical and demonstration-based.
Classroom discipline and focus have improved.

“This model can be adopted in schools across rural India,” experts suggest. It doesn’t require major funding, just a shift in mindset and classroom layout.

📣 पालकांचाही पाठिंबा

पालक अनेकदा शाळेत भेट देताना विचारतात की त्यांचा मुलगा/मुलगी पुढे बसतोय का? मात्र शाळांमध्ये मर्यादित जागेमुळे ते शक्य होत नाही. पण या उपक्रमामुळे प्रत्येक मुलगा पहिल्या बेंचवर बसतोय, ही कल्पना पालकांसाठीही दिलासादायक आहे.

“आता आमच्या मुलाला पुढे बसण्याची संधी मिळतेय, त्यामुळे तो अधिक उत्साहाने शाळेत जातो,” असं एका पालकाने सांगितलं.

🔎 निष्कर्ष: शिक्षणात समानता हेच भविष्य

शैक्षणिक क्षेत्रात सातत्याने बदल आवश्यक असतात. धोत्रा जिल्हा परिषद शाळेतील ‘सर्व विद्यार्थी पहिल्या बेंचवर’ हा उपक्रम एक सकारात्मक पाऊल आहे. तो फक्त शाळेतील रचना नव्हे, तर शिक्षणाच्या दृष्टीकोनातला बदल दर्शवतो.