बी.एडचं शिक्षण देता येणार नाही - NCTEचा निर्णय

आता फक्त बी.एडचं शिक्षण देता येणार नाही; देशभरातील कॉलेजांना धक्का – NCTEचा सर्वात मोठा आदेश काय?

School Edutech Team

फक्त बी.एडचं शिक्षण देता येणार नाही - NCTEचा निर्णय: देशभरात 15,000 पेक्षा जास्त बी.एड कॉलेजेस सध्या कार्यरत आहेत. मात्र यापैकी बहुतेक महाविद्यालयं फक्त बी.एडचीच पदवी देतात. याच एककल्ली शिक्षण पद्धतीला आता पूर्णविराम देण्याचा निर्णय NCTEने घेतला आहे. राष्ट्रीय शिक्षक शिक्षण परिषदेने (NCTE) नुकताच एक मोठा आदेश जारी केला असून यामुळे सर्व बी.एड महाविद्यालयांची रचना आणि संचालन पूर्णपणे बदलणार आहे.

NCTE चा क्रांतिकारी निर्णय काय आहे?

NCTEच्या नवीन मार्गदर्शक तत्वांनुसार, देशात एकल-चालित (Single Discipline) बी.एड कॉलेजेस आता स्वतंत्रपणे कार्यरत राहू शकणार नाहीत. त्यांना इतर विषयांसह पदव्या देणाऱ्या बहुविद्याशाखीय महाविद्यालयांमध्ये विलीनीकरण करावे लागणार आहे. म्हणजेच कोणतेही महाविद्यालय आता फक्त बी.एड पदवी देऊ शकणार नाही.

फक्त बी.एड देणाऱ्या कॉलेजेसना मर्ज व्हावं लागणार

NCTEच्या नव्या नियमांनुसार, अशा एकल-चालित बी.एड महाविद्यालयांना बहुविषयक पदवी महाविद्यालयांमध्ये सामील व्हावे लागेल. हे महाविद्यालय आता इतर पदवी अभ्यासक्रमही चालवू शकतील आणि प्रत्येक कोर्ससाठी ५० विद्यार्थ्यांपर्यंत प्रवेश देऊ शकतील.

15 हजार बी.एड कॉलेजेसना दिलासा

हा निर्णय अशा महाविद्यालयांसाठी दिलासादायक आहे कारण प्रवेशांची संख्या कमी झाल्यामुळे बरेच कॉलेजेस बंद पडण्याच्या मार्गावर होती. आता त्यांना इतर विषयांच्या कोर्सेससह बी.एड चालवण्याची मुभा मिळेल. यामुळे विद्यार्थ्यांची संख्या वाढेल आणि शैक्षणिक दर्जाही सुधारेल.

2030 पर्यंतची अंतिम मुदत

NCTEने 2030 पर्यंत या विलीनीकरणाची अंतिम मुदत दिली आहे. त्यानंतर कोणतेही महाविद्यालय फक्त बी.एड पदवी देण्यास पात्र राहणार नाही. ही प्रक्रिया UGCच्या अंतर्गत राबवण्यात येईल.

12वी नंतर बी.एडची संधी – नवा अभ्यासक्रम

NCTEने बी.एड अभ्यासक्रमातही मोठे बदल केले आहेत. आता विद्यार्थी 12वी नंतर थेट बी.एड कोर्सेसमध्ये प्रवेश घेऊ शकतात. बीए बी.एड, बी.कॉम बी.एड, बी.एससी बी.एड यांसारख्या चार वर्षांच्या एकत्रित पदव्या आता उपलब्ध असतील.

बी.एड. शिक्षणाची पद्धत ही आजपर्यंत बहुतेक वेळा एकसंध आणि मर्यादित स्वरूपाची होती. बहुतांश महाविद्यालये फक्त शिक्षक प्रशिक्षणावरच केंद्रित होती, जे शैक्षणिक क्षेत्रातील बदलत्या गरजांसाठी अपुरे ठरत होते. आधुनिक काळात शिक्षण हे बहुविषयक, समाकलित आणि प्रयोगशील असावं लागेल, कारण शिक्षक फक्त एक विषय शिकवणारे नाहीत तर विद्यार्थ्यांच्या एकंदर विकासासाठी जबाबदार असतात. NCTEच्या या नव्या मार्गदर्शक तत्वांमुळे महाविद्यालयांना विविध अभ्यासक्रम एकत्रितपणे देण्याची संधी मिळेल, ज्यामुळे शिक्षकांना केवळ शिक्षणशास्त्रच नव्हे तर मानसशास्त्र, तंत्रज्ञान, समाजशास्त्र आणि इतर कौशल्यांचं प्रशिक्षणही देता येईल. अशा प्रकारे एकाच महाविद्यालयात एकाधिक शैक्षणिक प्रवाह चालवण्याची संधी निर्माण होणार असून, ग्रामीण आणि निमशहरी भागातील महाविद्यालयांना नवसंजीवनी मिळू शकते. यामुळे फक्त बी.एडला प्रवेश घेणाऱ्यांची संख्या वाढेलच पण विद्यार्थ्यांना भविष्यातील संधींसाठी चांगली शैक्षणिक पायाभरणीही मिळेल. तसेच, विविध पदवी अभ्यासक्रम एकत्र आल्याने शिक्षण संस्थांमध्ये शैक्षणिक देवाण-घेवाण वाढेल आणि शिक्षकांचे आंतरविषयक कौशल्यही विकसित होईल. या पार्श्वभूमीवर, NCTEचा निर्णय देशातील शिक्षक शिक्षण क्षेत्रात एक क्रांतिकारी पाऊल ठरेल.

शेवटी महत्वाचे...

NCTEचा हा निर्णय केवळ बी.एड महाविद्यालयांची रचना नव्याने घडवणार नाही, तर शिक्षक शिक्षणाच्या दर्जातही आमूलाग्र सुधारणा करेल. बहुविषयक शिक्षण हे भविष्यातील गरज असून त्यादृष्टीने टाकलेले हे पाऊल निश्चितच स्वागतार्ह आहे.

Apply for B.Ed. 2025-26